سن بارداری؛ از محاسبه تا تفسیر سونوگرافی

سن بارداری (Gestational Age) یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها در دوران بارداری است که به پزشک و مادر کمک می‌کند زمان دقیق رشد جنین، وضعیت سلامت او و موعد تقریبی زایمان را تعیین کنند. این سن معمولاً بر اساس هفته بارداری (Gestational Weeks) بیان می‌شود و مبنای اصلی برای پیگیری روند رشد جنین، انجام آزمایش‌ها، سونوگرافی‌ها و مراقبت‌های بارداری است.

درک دقیق سن بارداری به‌ویژه برای مادرانی که اولین بارداری خود را تجربه می‌کنند، بسیار مهم است؛ زیرا بسیاری از تصمیم‌های پزشکی — مانند زمان غربالگری‌ها، انجام سونوگرافی‌های NT، آنومالی، یا تعیین رشد جنین — بر اساس همین سن تعیین می‌شود.

 روش‌های محاسبه سن بارداری

سه روش اصلی برای تخمین سن بارداری وجود دارد که هر کدام دقت و کاربرد متفاوتی دارند:

۱. بر اساس آخرین قاعدگی (LMP)

ساده‌ترین روش محاسبه سن بارداری، استفاده از تاریخ اولین روز آخرین قاعدگی (Last Menstrual Period) است.
در این روش فرض بر این است که تخمک‌گذاری در حدود روز چهاردهم سیکل اتفاق افتاده و لقاح دو هفته پس از شروع آخرین پریود انجام شده است.

فرمول محاسبه ساده:

از تاریخ اولین روز آخرین قاعدگی تا تاریخ امروز را حساب کنید، سپس آن را بر ۷ تقسیم کرده تا تعداد هفته‌های بارداری به‌دست آید.

به‌عنوان مثال اگر از تاریخ آخرین پریود ۸۴ روز گذشته باشد:

۸۴ ÷ ۷ = ۱۲ هفته بارداری

 این روش زمانی دقیق است که سیکل قاعدگی منظم باشد (۲۸ روزه). در سیکل‌های نامنظم یا در زنانی که زمان تخمک‌گذاری مشخص نیست، ممکن است خطا ایجاد شود.

۲. بر اساس سونوگرافی

سونوگرافی دقیق‌ترین روش تعیین سن بارداری به‌شمار می‌رود. پزشکان با اندازه‌گیری ابعاد مختلف جنین، سن او را بر اساس جدول‌های استاندارد رشد تعیین می‌کنند.

مهم‌ترین شاخص‌ها در سونوگرافی:

• CRL (Crown-Rump Length): طول جنین از فرق سر تا نشیمنگاه در سه‌ماهه اول (تا حدود هفته ۱۳).
   دقیق‌ترین معیار برای تعیین سن بارداری در هفته‌های ابتدایی است.

• BPD (Biparietal Diameter): قطر دو طرف سر جنین، که از سه‌ماهه دوم به بعد کاربرد دارد.

• HC (Head Circumference): دور سر جنین.

• FL (Femur Length): طول استخوان ران جنین.

• AC (Abdominal Circumference): محیط شکم جنین.

پزشک سونوگرافی با استفاده از نرم‌افزار دستگاه و اندازه‌گیری‌های بالا، سن تقریبی بارداری را با دقتی در حدود ±۵ روز اعلام می‌کند.

مطلب مرتبط : آشنایی با اصطلاحات سونوگرافی بارداری + تفسیر سونوگرافی بارداری

۳. بر اساس تاریخ لقاح یا روش‌های کمک‌باروری

در مواردی که بارداری با روش‌های IVF (لقاح آزمایشگاهی) یا IUI (تزریق اسپرم به رحم) انجام شده، تاریخ دقیق لقاح مشخص است. در این حالت، محاسبه سن بارداری بر مبنای همان تاریخ صورت می‌گیرد و دقت آن بسیار بالا است.

 سن بارداری در هر سه‌ماهه چگونه است؟

دوره بارداری به‌طور میانگین ۴۰ هفته (۲۸۰ روز) طول می‌کشد و به سه مرحله اصلی تقسیم می‌شود:

 سه‌ماهه اول (هفته ۱ تا ۱۳)

• شروع از لقاح و تشکیل جنین تا پایان هفته ۱۳

• مرحله‌ی شکل‌گیری اندام‌ها و اعضای حیاتی

• مهم‌ترین سونوگرافی‌ها:

  • سونوگرافی اولیه برای تایید بارداری و بررسی ضربان قلب جنین

  • سونوگرافی NT (هفته ۱۱ تا ۱۳) برای بررسی احتمال ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندرم داون

 در این بازه، تعیین دقیق سن بارداری با CRL بسیار مهم است چون اختلاف چندروزه می‌تواند بر تفسیر غربالگری‌ها اثر بگذارد.

 سه‌ماهه دوم (هفته ۱۴ تا ۲۷)

• دوره رشد سریع جنین

• حرکات جنین آغاز می‌شود (معمولاً از هفته ۱۸ تا ۲۰)

• اندام‌های داخلی مثل کلیه، کبد و مغز تکامل می‌یابند

 سونوگرافی مهم این دوره:
سونوگرافی آنومالی اسکن (هفته ۱۸ تا ۲۲) برای بررسی ساختار دقیق اندام‌ها و اطمینان از رشد طبیعی جنین.

 سه‌ماهه سوم (هفته ۲۸ تا ۴۰)

• افزایش وزن جنین و ذخیره چربی زیر پوست

• بررسی وضعیت جفت، مایع آمنیوتیک و موقعیت جنین (سر یا بریچ)

• کنترل رشد با اندازه‌گیری BPD، AC و FL

• تخمین وزن جنین و آمادگی برای زایمان

 از هفته ۳۶ به بعد، اگر جنین رشد کافی نداشته باشد یا کاهش مایع دیده شود، پزشک ممکن است زایمان زودتر را توصیه کند.

 تفاوت بین سن بارداری و سن جنینی

گاهی افراد این دو مفهوم را یکی می‌دانند، در حالی‌که تفاوت دارند:

برای مثال، اگر گفته شود شما در هفته ۱۰ بارداری هستید، در واقع سن جنین حدود ۸ هفته است.

 دلایل اختلاف بین LMP و سونوگرافی

در بسیاری از موارد، سن محاسبه‌شده از طریق سونوگرافی با تاریخ قاعدگی متفاوت است.
این اختلاف معمولاً طبیعی است و می‌تواند به دلایل زیر باشد:

1. تخمک‌گذاری دیرتر یا زودتر از روز چهاردهم سیکل

2. سیکل‌های نامنظم قاعدگی

3. تفاوت در رشد جنین (مثلاً رشد کمتر در ابتدای بارداری)

4. خطای یادآوری تاریخ پریود توسط مادر

اگر اختلاف کمتر از ۷ روز در سه‌ماهه اول یا ۱۰ روز در سه‌ماهه دوم باشد، معمولاً سونوگرافی معیار دقیق‌تر است.

 نقش سونوگرافی در تعیین دقیق سن بارداری

در مرکز تصویربرداری دکتر مهرشاد جمالی، با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته و متخصصان مجرب، سن بارداری با دقت میلی‌متری اندازه‌گیری می‌شود.
ویژگی‌های اختصاصی مرکز:

• استفاده از دستگاه‌های سونوگرافی سه‌بعدی و چهاربعدی پیشرفته

• تجربه‌ی بالا در اندازه‌گیری CRL، BPD، HC، FL و AC با نرم‌افزارهای جدید

• انجام سونوگرافی برای بیماران خاص مانند مادران با جراحی اسلیو یا بای‌پس معده

• ارائه تفسیر تخصصی تصاویر همراه با گزارش دقیق برای پزشک معالج

 به‌ویژه در سه‌ماهه اول، دقت سونوگرافی مرکز دکتر جمالی کمک می‌کند تا سن واقعی بارداری مشخص شود و غربالگری‌ها در زمان درست انجام شوند.

مطلب مرتبط : سریع ترین تعیین جنیسیت + تعیین جنسیت جنین در هفته ۱۲ بارداری 

 اهمیت دانستن سن دقیق بارداری

اطلاع از سن بارداری نه تنها برای مادر بلکه برای تیم پزشکی نیز حیاتی است. برخی از دلایل اهمیت آن عبارتند از:

1. زمان مناسب برای غربالگری‌های ژنتیکی (NT، آزمایش‌های خونی و آنومالی)

2. تعیین زمان زایمان و پیشگیری از زایمان زودرس یا دیررس

3. ارزیابی رشد جنین و شناسایی IUGR (رشد داخل رحمی محدود)

4. تعیین زمان مناسب برای تزریق داروهایی مثل بتامتازون برای بلوغ ریه جنین

5. برنامه‌ریزی دقیق برای زایمان در بارداری‌های پرخطر

 سن بارداری طبیعی و شرایط غیرطبیعی

• زایمان زودرس: کمتر از ۳۷ هفته

• زایمان در موعد: بین ۳۷ تا ۴۱ هفته

• زایمان پس‌موعد: بیشتر از ۴۲ هفته

در زایمان‌های پس‌موعد، گاهی جفت دچار کاهش عملکرد می‌شود و پزشک ممکن است تصمیم به القای زایمان بگیرد.

عوامل مؤثر بر دقت تعیین سن بارداری

1. دقت دستگاه سونوگرافی و مهارت پزشک

2. زمان انجام اولین سونوگرافی (ترجیحاً قبل از هفته ۱۳)

3. وضعیت بدن مادر (چاقی، زخم جراحی، اسکار)

4. وجود بیماری‌های خاص مانند دیابت بارداری یا فشار خون بالا

5. نوع بارداری (تک‌قلو یا چندقلویی)

 خدمات ویژه مرکز تصویربرداری دکتر مهرشاد جمالی در تعیین سن بارداری

مرکز تصویربرداری دکتر مهرشاد جمالی در تهران با بهره‌گیری از جدیدترین فناوری‌های سونوگرافی، خدمات ویژه‌ای در زمینه تعیین و پایش سن بارداری ارائه می‌دهد:

• انجام سونوگرافی دقیق بارداری در هر سه‌ماهه

• تفسیر تخصصی توسط پزشکان مجرب

• امکان بررسی سلامت جنین در مادران با شرایط خاص

• محیطی آرام و مجهز برای مادران باردار

• پاسخ‌دهی فوری و ارائه گزارش دیجیتال

• انجام سونوگرافی های بارداری با بیمه تکمیلی

اطلاعات تماس و نوبت‌دهی

• آدرس: تهران - بلوار کریم خان - خیابان ایرانشهر - خیابان جعفرشهری نبش سپهبد قرنی - مرکز سونوگرافی و رادیولوژی دکتر مهرشاد جمالی (بیمارستان آپادانا)

• تماس: 09332468052 - 02188823840

• ساعات کاری: همه‌روزه از ۸ صبح تا ۸ شب

• با شرکت در نظر سنجی از تخفیف های لحظه ای برخوردار شوید !

سن بارداری شاخصی حیاتی در روند بارداری است که بر مبنای هفته و روز محاسبه می‌شود.
تشخیص درست آن به‌وسیله سونوگرافی دقیق در سه‌ماهه اول بهترین راه برای جلوگیری از خطاهای زمان‌بندی در غربالگری‌ها، آزمایش‌ها و زمان زایمان است.
اگر در محاسبه سن بارداری خود دچار تردید هستید، توصیه می‌شود برای انجام سونوگرافی تخصصی بارداری به مرکز تصویربرداری دکتر مهرشاد جمالی مراجعه کنید تا با دقت بالا و دستگاه‌های مدرن، سن دقیق بارداری شما مشخص شود.